Πέμπτη 7 Ιουλίου 2011

Περί της Μη Βίας , από Νατάσα Ε.

Η μια βία έχει δύο σημασίες. Η πρώτη αναφέρεται στην γενική φιλοσοφία της απουσίας βίας για ηθικούς ή θρησκευτικούς σκοπούς. Η δεύτερη σημασία αναφέρεται στη μη βίαιη δράση.

Στους σύγχρονους καιρούς μη βίαιες μέθοδοι δράσης υπήρξαν δυνατό εργαλείο σε κοινωνικές διαμαρτυρίες.  Μεγαλύτερο παράδειγμα τέτοιας διαμαρτυρίας υπήρξε ο Μαχάτμα Γκάντι, ο οποίος ενέπνευσε την ειρηνική μάχη απέναντι στη βρετανική κυριαρχία της Ινδίας, οδηγώντας την τελικά στην ανεξαρτησία της το 1947.  Ακολούθησε η υιοθέτηση των μεθόδων του Γκάντι από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, στη μάχη για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών, και οι καμπάνιες μη βίας του Σήζαρ Τσάβεζ το 1960 που διαδήλωνε για την αντιμετώπιση που δεχόταν το 60 οι αγρότες στην Καλιφόρνια. Το 1989 " Η βελούδινη επανάσταση" στην Τσεχοσλοβακία είδε να πέφτει η (κομμουνιστική) κυβέρνηση και θεωρείται μία από τις σημαντικότερες και μεγαλύτερες επαναστάσεις μη βιας του 1989. Πολύ πρόσφατα, οι καμπάνιες μη βίας του Leymah Gbowee και των γυναικών της Λιβερίας, κατάφεραν να σταματήσουν τον δεκατετραετή εμφύλιο πόλεμο. Η ιστορία αυτή αναπαρίσταται και στο ντοκιμαντέρ "Pray the devil back to hell". Σε μία έκθεση, "To abolish war", ο εξελικτικός βιολόγος Judith Hand, συνηγορούσε στη χρήση μη βίαιης άμεσης δράσης για την αποδόμηση της μηχανής του παγκόσμιου πολέμου.

Ο όρος της μη βίας συχνά χρησιμοποιείται ως συνώνυμο του πασιφισμού. Παρόλ' αυτά, οι δύο ιδέες είναι εκ βάσεως διαφορετικές.

Ο πασιφισμός, δηλώνει την απόρριψη της χρήσης βίας ως μία προσωπική απόφαση πάνω σε ηθικές ή πνευματικές βάσεις, χωρίς όμως εγγενώς να συνεπάγεται καμία κλίση προς αλλαγή σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο.

Η μη βία, από την άλλη πλευρά, συνδέεται κυρίως με την πρόθεση να υπάρξουν κοινωνικές ή πολιτικές αλλαγές. Πράγματι, η επιθυμία αποτελεσματικής  επιδίωξης μιας αλλαγής, μπορεί να είναι λόγος για την απόρριψη της βίας. Επίσης, ένα άτομο μπορεί να συνηγορεί υπέρ της μη βίας σε ένα πλαίσιο, ενώ τοποθετείται αντιθέτως,  σε διαφορετικά πλαίσια.

Η 2η του Οκτώβρη, τα γενέθλια του Μαχάτμα Γκάντι, έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα της μη βίας.

ΜΟΡΦΕΣ

Συνήγοροι της μη βίας διαλέγονται πάνω στο ότι η συνεργασία η συγκατάθεση είναι η ρίζες της πολιτικής δύναμης: Όλα τα καθεστώτα, συμπεριλαμβάνοντας τα γραφειοκρτικά και  οικονομικά ιδρύματα, αλλά και τα ένοπλα τμήματα της κοινωνίας (όπως ο στρατός και η αστυνομία), βασίζονται στη συμμόρφωση από την πλευρά των πολιτών.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

Η αγάπη προς τον εχθρό, ή η συνειδητοποίηση της ύπαρξης του ανθρώπινου στοιχείου σε όλα τα άτομα, είναι θεμελιώδης αρχή της φιλοσοφικής μορφής της Μη Βίας. Ο στόχος αυτής, δεν είναι να νικήσεις τον εχθρό, αλλά να υπερισχύσεις πάνω του και να δημιουργήσεις αγάπη και κατανόηση μεταξύ όλων. Τέτοιες αρχές ή δόγματα μπορούν να βρεθούν σε διάφορες θρησκείες (Ινδουιστική, Βουδιστική, Εβραϊκή, Χριστιανική, Ισλαμική κτλ.)… {περιγραφή των θρησκειών} . Ο Αμερικάνος συγγραφέας Henry David Thoreau (1817 - 1862), υπήρξε βαθιά επηρεασμένος από τη φιλοσοφία της Μη Βίας, και από αυτόν εμπνεύστηκαν στη συνέχεια, ο Λέο Τόλστοι, ο Μαχάτμα Γκάντι, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΣΤΙΚΗ Ή ΤΑΚΤΙΚΗ Ή ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

Η θεμελιώδης έννοια της πραγματιστικής (ή τακτικής ή στρατηγικής) μη βίας είναι η δημιουργία μιας  κοινωνικής δυναμικής ή πολιτικής κίνησης, που θα επιφέρει κοινωνική αλλαγή, χωρίς η προσπέλαση αυτή να σημαίνει την υπερίσχυση κανενός από  θιασωτές και εκείνους που προσπαθούν να διατηρήσουν ένα συγκεκριμένο καθεστώς.

Στις σύγχρονες βιομηχανικές δημοκρατίες, η Μη Βία, έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς, από πολιτικούς τομείς που δεν είχαν εγκαθιδρυμένη πολιτική δύναμη, όπως τα κινήματα για την εργασία, την ειρήνη, το περιβάλλον και τα δικαιώματα των γυναικών. Λιγότερος γνωστός είναι ο ρόλος που έπαιξε η Μη Βία, και συνεχίζει να παίζει, στην υπονόμευση της δύναμης των καταπιεστικών πολιτικών καθεστώτων στον αναπτυσσόμενο κόσμο και στα πρώην ανατολικά μπλοκ.  Η Susan Ives δίνει έμφαση σε ακριβώς αυτό το σημείο παραθέτοντας μια δήλωση του Walter Wink:

"Το 1989, 13 έθνη που αποτελούνταν από  1.695.000.000 ανθρώπους είχαν την εμπειρία Μη Βίαιων επαναστάσεων, που πέτυχαν περισσότερα από τις πιο υψηλές προσδοκίες οποιουδήποτε. Αν προσθέσουμε όλες τις χώρες που τους άγγιξαν σημαντικές Μη Βίαιες δράσεις στον αιώνα μας (Κορέα, Φιλιππίνες, Νότια Αφρική, το κίνημα ανεξαρτησίας στην Ινδία) ο αριθμός φτάνει τους 3.337.400.000 ανθρώπους, δηλαδή, ένα καλό 65% ολόκληρης της ανθρωπότητας. Όλα αυτά μέσα από τα δόντια της βεβαιότητας, ατέρμονα επαναλαμβανόμενης, ότι η Μη Βία "δεν δουλεύει" στον πραγματικό κόσμο
Walter Wink, χριστιανός θεολόγος"

Ως τεχνική για κοινωνική μάχη, η Μη Βία έχει περιγραφεί ως "Η πολιτική των καθημερινών ανθρώπων" , καθρεφτίζοντας έτσι την ιστορική, μαζική της χρήση από πληθυσμούς σε όλο τον κόσμο και την ιστορία. Ίσως το πρώτο παράδειγμα Μη Βίαιης δράσης  με σημαντική πολιτική επιρροή, να υπήρξε το κίνημα της 1ης Μαρτίου στην Κορέα, που λειτούργησε τελικά ως καταλύτης για την εγκαθίδρυση της Προσωρινής Κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Κορέας, στη Σανγκάη, τον Απρίλιο 1ου 1919, και επηρέασε την Μη Βίαιη αντίσταση στην Ινδία και σε τόσες άλλες χώρες.

Μάχες που πιο συχνά συνδέονται με τη χρήση της Μη Βίας είναι εκείνες της κίνησης Μη Συνεργασίας  για την ανεξαρτησία της Ινδίας που οδηγήθηκε από τον Gandhi, του κινήματος για την κατοχύρωση αστικών δικαιωμάτων για τους Αφροαμερικανούς που οδηγήθηκε από τον dr. Μartin Luther King και τον James Bevel, και την Επανάσταση της Δύναμης των Ανθρώπων, στις Φιλιππίνες.

Επίσης πρωταρχικής σημασίας είναι η πεποίθηση ότι δίκαια μέσα είναι πιο πιθανόν να οδηγήσουν σε δίκαιες καταλήξεις.  Όταν ο Gandhi είπε ότι "τα μέσα μπορούν να παρομοιαστούν με το σπόρο, η κατάληξη με το δέντρο" εξέφρασε τον φιλοσοφικό πυρήνα αυτού, στο οποίο κάποιοι αναφέρονται ως Προεικονιστική Πολιτική. Ο Martin Luther King, μαθητής των μεθόδων του προηγούμενου, όσο αφορά τις μη βίαιες μεθόδους αντίστασης, συμφώνησε με ακριβώς αυτό το αξίωμα, συμπεραίνοντας πως "η Μη Βία απαιτεί τα μέσα που χρησιμοποιούμε να είναι τόσο καθαρά όσο και το τέλος που αποζητούμε".

Οι υποστηρικτές της Μη Βίας βρίσκουν πως ο λόγος για τον οποίο αυτό ισχύει, είναι ότι οι πράξεις που κάνουμε σήμερα, ανασχηματίζουν αναπόφευκτα το κοινωνικό σύστημα κατά απόλυτα ανάλογο τρόπο. Θα υποστήριζαν, για παράδειγμα, ότι είναι θεμελιωδώς παράλογο να χρησιμοποιείς βία όταν αποσκοπείς σε μια ειρηνική κοινωνία.

Οι άνθρωποι κατέληξαν να χρησιμοποιούν μη βίαιες μεθόδους αγώνα ορμώμενοι από ένα ευρύ φάσμα προοπτικών και παραδόσεων. Ένας αγρότης χωρίς ιδιοκτησία γης στη Βραζιλία πιθανών να προχωρήσει σε ειρηνική κατάληψη ενός κομματιού γης: Αν δεν το κάνει η οικογένειά του θα λιμοκτονήσει. Ένας Βουδιστής μοναχός, μπορεί να "επιτάξει" δέντρα σε ένα απειλούμενο δάσος, σύμφωνος με τις διδασκαλίες, έτσι, του Βούδα, για αντίσταση στην καταστροφή του. Ένας εργάτης στην Αγγλία, θα προχωρήσει σε συντεχνιακή απεργία, σύμφωνα με πολιτικές παραδόσεις. Όλοι οι παραπάνω χρησιμοποιούν μη βίαιες μεθόδους, έχοντας διαφορετικά σημεία αφετηρίας. Επίσης, κοσμικά πολιτικά κινήματα, έχουν χρησιμοποιήσει τη Μη Βία, είτε ως τακτικό εργαλείο είτε ως στρατηγικό πρόγραμμα σε καθαρά πραγματιστικό και στρατηγικό επίπεδο, βασιζόμενα στην πολιτική αποτελεσματικότητά της.

Ο σεβασμός και η αγάπη προς τους αντιπάλους έχει επίσης πραγματιστική αιτιολόγηση, η οποία είναι ότι διαχωρίζοντας τις πράξεις από τους πράττοντες, επιτρέπεται η πιθανότητα αυτοί να αλλάξουν τις συμπεριφορές τους και πιθανόν και τα πιστεύω τους. Ο Martin Luther King έλεγε: Τα μη βίαια μέσα, όχι μόνο αποφεύγουν την εξωτερική σωματική βία, αλλά και τη βία του πνεύματος. Όχι μόνο αρνείσαι να πυροβολήσεις κάποιον, αρνείσαι ακόμα και να τον μισήσεις.

Τέλος, η έννοια της αλήθειας, είναι κεντρική στην αντίληψη της Μη Βίας από τον Gandhi. Ο Gandhi έβλεπε στην αλήθεια μια πολυεδρικότητα, την οποία κανένα άτομο δεν είναι σε θέση να την αντιληφθεί ολοκληρωτικά. Όλοι φέρουν τμήματα της αλήθειας, πίστευε, αλλά και όλοι έχουν ανάγκη τα τμήματα αλήθειας των άλλων για να μπορέσουν να κυνηγήσουν την  μεγαλύτερη αλήθεια.  Η θέση αυτή τον οδήγησε ακόμα να πιστεύει στην συμφυή αξία του διαλόγου με τους αντιπάλους, έτσι ώστε να γίνονται κατανοητά τα κίνητρα. Σε πρακτικό επίπεδο, η επιθυμία να ακούσεις την άποψη του άλλου, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αμοιβαιότητα. Για να μπορέσει κάποιος να ακουστεί από τους αντιπάλους του, πρέπει πρώτα να είναι σε θέση να ακούσει.

Η Μη Βία έχει αποκτήσει θεσμική αναγνώριση και έγκριση σε παγκόσμιο επίπεδο. Στις 10 Νοεμβρίου του 1998, η γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, ανακήρυξε την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα και την Τρίτη χιλιετία, τα έτη 2001-2010, ως τη Δεκαετία για την Προώθηση μιας Κουλτούρας Ειρήνης και Μη Βίας, για τα Παιδιά του Κόσμου.

ΖΩΗ

Για πολλούς, το να εξασκείς τη μη βία, πηγαίνει βαθύτερα από το να καταπολεμάς τη βίαιη συμπεριφορά των λέξεων. Σημαίνει το ενδιαφέρον προς όλους, ακόμα και εκείνους με τους οποίους ριζικά διαφωνείς. Για κάποιους, αυτή η αρχή συνεπάγεται μια δέσμευση στην αποκαταστική ή μετασχηματιστική δικαιοσύνη, και την κατάργηση της φυλάκισης. Προεκτείνοντας, προκύπτει η αναγκαιότητα να ενδιαφέρεσαι και για εκείνους που δεν εξασκούν τη μη βία, για εκείνους που είναι βίαιοι. Φυσικά, κανείς δεν μπορεί απλά να κάνει τον εαυτό το να επιθυμεί αυτό το ενδιαφέρον, και αυτό ακριβώς είναι μία από τις μεγαλύτερες προσωπικές προκλήσεις της μη βίας: Άπαξ κάποιος πιστεύει στη θεωρία της Μη Βίας, πώς μπορεί να τη ζήσει στην πράξη; Απαιτείται το άνοιγμα της καρδιάς και το μυαλού σε όλη την ύπαρξη, και η βαθιά αγάπη για ότι την αποτελεί. Επειδή είμαστε όλοι διασυνδεμένοι, το να αγαπάς κάποιον, σημαίνει ότι αγαπάς όλους. Επειδή ακόμα, η βία είναι κάτι που διδάσκεται, είναι υποχρεωτικό να αποδομηθεί αυτή η καλλιεργημένη γνώση, εξασκώντας την αγάπη και τη συγκατάβαση, σε κάθε πιθανή ευκαιρία.

ΣΕΒΑΣΜΟΣ

Η Μη Βία, για πολλούς, περιλαμβάνει τον σεβασμό για όλα τα αισθανόμενα και μη όντα. Αυτό μπορεί να ενέχει την αποχή από το να τρώει κάποιος κρέας(χορτοφαγία ή βεγκανισμός) πνευματικές πρακτικές μη βλάβης για όλα τα όντα, και ενδιαφέρον για την ευημερία τους. Οι Βουδιστές επεκετίνουν αυτή την πεποίθηση σε όλα τα ζώα, φυτά ακόμα και ορυκτά.

ΜΕΘΟΔΟΙ

Η μη βίαιη δράση γενικά χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: Δράσεις Διαμαρτυρίας και Πειθούς, Μη συνεργασία, Μη βίαιη Παρέμβαση.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ

Οι Μη Βίαιες δράσεις διαμαρτυρίας και πειθούς , είναι δράσεις συμβολικές που πραγματώνονται από ομάδες ανθρώπων που επιθυμούν να διαδηλώσουν την υποστήριξη ή την μη έγκρισή τους πάνω σε κάτι.  Ο στόχος αυτού του είδους δράσης, είναι να φέρει κοινή επίγνωση πάνω σε ένα θέμα, να πείσει ή να επηρεάσει, ή να διευκολύνει μελλοντική Μη Βίαιη δράση. Το μήνυμα μπορεί να κατευθύνεται προς το κοινό, τους αντιπάλους, ή ομάδα ανθρώπων που επηρεάζονται από ένα κοινό θέμα. Τέτοιες μέθοδοι διαμαρτυρίας και πειθούς, συμπεριλαμβάνουν ομιλίες,  δημόσιες ανακοινώσεις, υπομνήματα, συμβολικές δράσεις, τέχνη, πορείες, και δημόσιες συνελεύσεις.

ΜΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η μη συμμετοχή περιλαμβάνει την σκόπιμη αναχαίτιση συνεργασίας ή την απροθυμία έναρξης συνεργασίας με τον αντίπαλο. Ο στόχος της μη συνεργασίας είναι να παύσει ή να εμποδίσει μια βιομηχανία, πολιτικό σύστημα ή οικονομική διαδικασία. Μεθόδοι μη συνεργασίας είναι η εργατικές απεργίες, τα οικονομικά μποϋκοτάζ, πολιτική ανυπακοή, απεργία με χαρακτηριστικά φύλου, μη πληρωμή φόρων, και γενικότερη ανυπακοή.

ΜΗ ΒΙΑΙΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Συγκρινόμενη με τη διαμαρτυρία και τη μη συνεργασία, η μη βίαιη παρέμβαση είναι πιο άμεση μη βίαιη δράση. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμυντικά- για παράδειγμα σε μια προσπάθεια να διατηρηθεί ένα ίδρυμα ή μια ανεξάρτητη πρωτοβουλία,  ή επιθετικά- για παράδειγμα, η δραστική προώθηση ενός μη βίαιου αγώνα μέσα στο έδαφος του αντιπάλου. Η παρέμβαση είναι συχνά πιο άμεση και αποτελεσματική, αλλά ταυτόχρονα πιο δύσκολο να διατηρηθεί και πιο επιβαρυντική για τους συμμετέχοντες.

Ο Gene Sharp, ένας πολιτικός επιστήμονας και ακτιβιστής της μη βίας, έχει γράψει εκτενώς πάνω στης μεθόδους αυτής. Στο βιβλίο του Waging Nonviolent Struggle, περιγράφει 198 μεθόδους μη βίαιης δράσης. Στην αρχαία Ελλάδα, στη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη δίνεται ένα μυθιστορηματικό παράδειγμα γυναικών, που απέχουν από σεξουαλικές χάρες προς τους συζύγους τους, μέχρι να εγκαταλειφθεί ο πόλεμος. Άλλες μέθοδοι παρέμβασης, συμπεριλαμβάνουν καταλήψεις, μπλόκα, απεργίες πείνας, πομπές φορτηγών, και διπλή κυριαρχία/παράλληλη κυβέρνηση.

Οι τακτικές πρέπει να επιλέγονται πολύ προσεχτικά, λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτικές και πολιτιστικές συγκυρίες, και να σχηματίζουν κομμάτι ενός μεγαλύτερου πλάνου ή στρατηγικής. Οι "Ανθρώπινες Ασπίδες" στο Ιράκ, για παράδειγμα απέτυχαν να εμποδίσουν την επίθεση, επειδή απέτυχαν να διαπιστώσουν την αξία του στόχου σε σχέση με την αξία της ανθρώπινης ζωής, μέσα στο πλαίσιο του πολέμου.

Επιτυχημένες παρεμβάσεις αποτελούν Το Πρόγραμμα της Γουατεμάλας, τις Διεθνείς Ταξιαρχίες Ειρήνης, Και τις Χριστιανικές Ομάδες Ειρηνοποιών. Οι κύριες τακτικές τους είναι άοπλη συνοδεία, επιτήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,  και οι αναφορές.

Μια ακόμα τακτική Μη Βίαιης Παρέμβασης με δύναμη, επικαλεί τον δημόσιο εξονυχιστικό έλεγχο των καταπιεστών,  ως αποτέλεσμα του ότι οι αντιστεκόμενοι παραμένουν Μη Βίαιοι, μπροστά στη βίαιη καταστολή. Αν η αστυνομία ή ο στρατός επιχειρήσουν να καταστείλουν βίαια τους μη βίαιους διαδηλωτές, η δύναμη της δράσης περνά στα χέρια των τελευταίων. Αν εκείνοι επιμείνουν στη Μη βίαιη τους θέση, η δυνάμεις καταστολής κάποια στιγμή θα αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι δεν μπορούν να έχουν δύναμη πάνω στους διαδηλωτές. Πολλές φορές η προθυμία των διαδηλωτών να υποφέρουν έχει άμεσο αποτέλεσμα στο μυαλό και το συναίσθημα των απέναντι, κάνοντάς τους απρόθυμους να προχωρήσουν σε μια τέτοια βίαιη αντιμετώπιση ξανά. 


(συνεχίζεται…)

Μετάφραση από το λήμμα της Wikipedia Non Violence: http://en.wikipedia.org/wiki/Nonviolence

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου